Op. Dr. ESRA TUŞTAŞ HABERAL
Tüm dünya insanları olarak çok zorlu bir dönemden geçtiğimiz bu günlerde şüphesiz ki, anne adayı olmanın sorumluluğu çok daha büyük. Hem kendinizi hem de içinizdeki canlıyı korumakla mükellefsiniz. Peki, bu riskli dönemde hamileliğinizi nasıl geçirmeli nelere dikkat etmelisiniz? Gebelikte Covid 19’dan en iyi korunma yolları hakkında bilgi almak üzere, Op. Dr. Esra Tuştaş Haberal ile sizler için röportaj yaptık. İşte merak ettiğiniz tüm detaylar…
1. Koronavirüs hamileler için risk oluşturur mu? Riskleri minimize etmek için neler yapılmalı?
Hamilelerde koronavirus (Covid-19) enfeksiyonu için artmış bir duyarlılık bildirilmemiştir. Ancak, gebelik; bağışıklık sisteminin fizyolojik olarak baskılanması ve kalp akciğer sistemindeki değişiklikler nedeniyle enfeksiyonun solunum komplikasyonlarına daha duyarlı hale gelmesine zemin hazırlayabilir. Bu yüzden hamilelerimizin bu enfeksiyona yakalanmamak için gerekli tüm önlemleri almasını öneririm. Bunun için maske kullanımına, el yıkama ve dezenfeksiyonuna, mesafe kurallarına dikkat etmeli, kalabalık ve kapalı ortamlardan uzak durmalıdırlar. Çalışan hamileler için ise daha izole ortamlarda çalışma veya evden online çalışma ortamlarının mümkünse düzenlenmesini tavsiye ederim.
2. Koronavirüs döneminde gebelik takibi nasıl yapılmalıdır?
Pandemi döneminde gebelik takip ve kontrollerinin aksatılmamasını öneririm. Gebelik süreci fizyolojik bir süreç olmakla beraber süreçte olabilecek problemlerin erken tanısı ve gerekli tedbirlerin alınması hem anne hem de bebek sağlığı için önemlidir. Özellikle belli haftalarda yapılması gereken genetik hastalık taramaları, bebekte olabilecek yapısal anomali taramaları, gebelikte tanısı konan gizli şeker hastalığının taranması ve erken tedbirlerin alınması, anne sağlığı açısından yüksek tansiyon ve gebelik zehirlenmesinin erken tanı ve tedavisi bunlar arasındadır. Tabii ki takip sürecinde biz hekimler ve sağlık merkezlerinin de tedbirlerini alması gerekiyor. Bunlar arasında hastanemize gelen hastalarımız içinde koronavirüs geçiren veya geçirmekte olan hastalar olabileceği için hem kendimiz hem de hastalarımızı korumak için gerekli tüm dezenfeksiyon kurallarına uymamız gerekiyor. Bunun için bizler de tüm aletlerimizi tek kullanımlık kullanıyor, ultrason cihazlarımızı ve problarımızı her hastadan sonra dezenfekte ediyor, ortam havalandırma kurallarına azami uymaya çalışıyoruz. Hastalarımızın da bu açılardan güvendiği merkezlerde hekimlerinin önerdiği sıklık ve düzende gebelik takiplerine gitmelerini tavsiye ederim.
3. Hamileler koranavirüsten korunmak için hangi önlemleri almalıdır?
Koronavirus pandemisi şu dönemde tüm dünyayı etkisi altına almış özellikle solunum sistemini etkileyen bir viral enfeksiyondur. Bu dönemde tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de enfekte olan gebeler oldu. Yapılan çalışmalarda gebelerin genel populasyondan daha ağır geçirmediği saptandı. Ancak astım gibi kronik akciğer hastalığı, tansiyon, kalp veya şeker gibi ilave hastalığı olan gebelerde risk artmaktadır. Bu yüzden özellikle ek hastalığı olan bireylerin ve tüm gebelerin ve ailesinde gebe olan tüm bireylerin maske mesafe ve dezenfeksiyon tedbirlerine azami dikkat etmesini öneririm. Çünkü gebeler dış ortamlara fazla çıkmadığı ve evden çalıştığı halde özellikle aile bireylerinden genellikle enfekte olmaktadırlar.
4. Hamilelerin koronavirüse karşı bağışıklıklarını güçlendirmek için spor, beslenme, psikoloji gibi konularda neler yapmasını önerirsiniz? Destek alınmalı mı?
Hamilelikte daha önce de bahsettiğim gibi bağışıklık sistemi bir miktar deprese olmaktadır. Aslında bu karnında yabancı bir insanın gelişip büyüyebilmesi için gerekli olan mucizevi bir durumdur. Bu süreçte biz zaten hastalarımıza hem bebeğin sağlıklı gelişmesi , hem annenin süreçten etkilenmemesi için sağlıklı beslenmesini ve vitamin destekleri almasını öneriyoruz. Pandemi sürecinde ise bunun önemi daha da arttı. Gebelerimizin özellikle protein ve vitamin ağırlıklı gıdaları yani yumurta, süt ve ürünleri, iyi pişmiş ve katkı maddesi olmayan beyaz ve kırmızı et ürünlerini, tüm mevsim sebze ve meyvelerini, baklagilleri tüketmesini önermekteyiz. D vitaminin bağışıklığı arttırıcı etkisi nedeniyle takviye edilmesinin önemi yapılan son çalışmalarda kanıtlandı. C vitamini desteği özellikle turunçgiller ve yeşil yapraklı sebzelerle giderilmeli, gıdalarla yeterince alınamıyorsa takviye edilmelidir. Omega yani balık yağları da öncelikle balık ve deniz mahsülleri tüketerek alınmalı, ancak yeterince alınamıyorsa uygun piyasa ürünleri ile yerine konmalıdır.
Bu süreçte tabii ki spor yapmanın hem gebeliğin sağlıklı ilerlemesi, doğumun sağlıkla sonuçlanması, hem de annenin gebelikteki kas iskelet sistemi problemleri ( bel- sırt- bacak ağrıları) yaşamaması için çok önemlidir. Hamilelerimize açık havada maske ve mesafeye dikkat ederek haftada en az 3-4 kez yürüyüş yapmalarını, uygun ve temiz denizlerde yüzmelerini, uygun ortamlarda veya evde online olarak hamile pilatesi ve yoga yapmalarını tavsiye ederim.
Psikoloji konusuna gelirsek; tabii ki pandemi süreci tüm insanları bir korku psikolojisine ve bilinmezliğe sürükledi. Bu süreçte hamileler ise hem kendileri hem de taşıdıkları bebeklerin sağlıkları için korkar oldu. Bazı kişilerde bu anksiyetenin ciddi boyutlara vardığına şahit oldum. Tabii ki çok başa çıkamadığımız durumlarda psikolojik destek almanın faydası olacaktır. Ama ben buradan tüm hamilelerimize şu haberi vereyim. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda koronovirus geçiren hamilelerin bebeklerine anne karnında bu virusun bulaşmadığı saptanmıştır. Sadece doğumdan sonra aktif geçiren annelerin temas ve solunum yoluyla bebeklerine bulaştırabileceği bulunmuştur. Bu şekilde bulaşan bebeklerde de anneden geçen antikorlar nedeniyle hastalığın daha hafif atlatıldığı saptanmıştır. Bu yüzden; korkmadan, tabii ki tedbirleri alarak bu süreci atlatmak en doğrusudur.
5. Koronavirüs doğum şeklini etkiler mi?
Koronavirus geçiren annenin ve bebeğin sağlık durumuna bağlı olmakla beraber koronavirus enfeksiyonunda normal yada sezaryen doğum arasında fark yoktur. Karar tıbbi gerekçelere göre kadın doğum uzmanı tarafından verilmelidir. Koronavirus enfeksiyonunun erken doğumu artırdığına yönelik bilgiler mevcuttur. Hastaların bu açıdan dikkatli takip edilmesi gerekir. Doğum kendiliğinden başladı ve şartlar da uygun ise bu hastalar için özel negatif basınçlı odalarda sağlık personelinin de uygun ekipmanları giyerek kendilerini koruduğu ortamlarda doğum gerçekleştirilebilir. Sezaryen gerektiren durumlarda ise genel anestezi yerine uygun şartlar mevcutsa bölgesel anestezi (epidural, spinal veya kombine) tercih edilmelidir.
6. Hamilelikte koronavirüse yakalanılırsa ne yapılmalı?
Öncelikle semptomlardan bahsedersek; yüksek ateş, öksürük, halsizlik, yan ağrısı ve kas ağrıları olan kişilerin sağlık merkezlerine başvurarak tetkik edilmesini öneririm. Hasta bireylerle irtibat durumunda da erken tanı konulması ve tedavi edilmesi açısından test yaptırılması ve tanı konduğunda ise yayılmanın önlenmesi için izolasyon önemli. Koronavirus enfeksiyonu tanısı konulduğunda gebenin hem enfeksiyon hastalıkları veya göğüs hastalıkları uzmanları hem de riskli gebelik uzmanları tarafından takibi gerekir. Hastaların %81’i bu enfeksiyonu hafif semptomlarla geçirirken %14’ü hastanede yatmasını gerektirecek daha ağır solunum semptomlarıyla geçirebilir. %5 kadar hastada ise hastalık yoğun bakım ünitesinde tedaviyi gerektiren ağır boyutlarda geçirilebilir. Gebelerde hastalığın şiddetini belirlemek için gerekirse akciğer filmi veya düşük dozda akciğer tomografisi çekilebilir. Tabii bu süreçte karın bölgesi yani bebek çelik bariyerlerle korunur. Kesinleşmiş bir tedavisi olmamasına karşın koronavirus tedavisinde kullanılan tüm tedavi algoritmaları birkaç ilaç hariç gebelikte kullanılabilir. Enfeksiyon sürecinde erken doğum riski ve bebekte gelişme geriliği riski arttığı için hamilenin bu açılardan dikkatli takibi gerekir.
7. Anne adayının Koronavirüs testi pozitif çıktığında, bebek nasıl etkilenir?
Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda anne karnında bebeğe koronavirus enfeksiyonunu geçmediği saptanmıştır. Ancak hastalığın annedeki geçirme şiddetine bağlı olarak bebek dolaylı etkilenebilir. Özellikle büyüme gelişme geriliği, amniotik sıvı azalması ve erken doğum riski artmıştır. Bu açılardan gebelikte takip önemlidir. Bebekle ilgili sıkıntı hali görüldüğünde acil doğum yaptırmak gerekebilir. Doğum sonrası ise yine annenin enfeksiyonu aktif geçirme durumuna göre kadın doğum, enfeksiyon hastalıkları ve yenidoğan uzmanları ortaklaşa karar alarak anne bebek izolasyonu gerekip gerekmediğine birlikte karar verir. Eğer aktif enfeksiyon geçirmediği düşünülen veya bulaştırıcılığı azalmış bir anne ise bebek anne yanına verilebilir ve emzirmesine maske ile, meme ve el dezenfeksiyonuna uyularak izin verilebilir. Doğum sonrası bebeğin de gerekli testleri yapılarak enfeksiyon açısından takip edilmesi gerekir.
8. Hamileler için yeni normalde sizin önerilerinizi alabilir miyiz?
Tüm dünya pandemi dönemi ile beraber enfeksiyonların kitleleri nasıl etkilediğine şahit oldu ve çok şey öğrendi. Bu süreçte en önemli etkenin özellikle el yıkama, maske kullanımı ve mesafeye dikkat etmek olduğunu öğrendik. Tabii ki hayat devam ediyor ve hayatımızı idame ettirmemiz için çalışmamız, beslenmemiz ve alışveriş yapmamız gerekiyor. Sosyal ve görsel medyamız sayesinde fazlasıyla bu konuların önemi anlatılmakta. Tüm halkımıza ve hamilelerimize de aynı konulara maksimum dikkat ederek bu enfeksiyondan korunmayı öneriyorum. Hastalığı kontrol altına almak için gerekli aşı bulunana kadar hastalığı geçirmek bazı kişiler için kaçınılmaz olacaktır. Bu süreçte beslenme ve psikolojimizin kuvvetli olması çok önemli. Çünkü stres bağışıklığı en çok baskılayan şeylerin başında gelir. Tüm hamilelerimize sağlıkla bebeklerine kavuşmalarını dilerim.
Op. Dr. Esra Tuştaş Haberal
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Hisar intercontinental Hospital
İnstagram: @dr.esratustashaberal
