DOÇ. DR. ÖZGÜR KARAKOYUN
Bacak Eğriliği konusunda görüşlerini almak üzere, Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Özgür Karakoyun’ un kliniğine misafir olduk. Hem sağlık hem estetik açıdan ciddi bir deformite olan Parantez Bacak ile ilgili merak edilenlerle ilgili söyleştik.
PARANTEZ BACAK (GENU VARUM) DEFORMİTESİ
Parantez bacak nedir?
Parantez bacak tıpta genu varum olarak adlandırılmaktadır. Bir kişi ayakta durduğu anda, bacağının mekanik aksının diz ekleminin ortasından geçmesi en idealidir. Parantez bacakta, bacak kemiklerinde oluşmuş eğriliklerden dolayı bacağın mekanik aksı dizin iç kısmında geçmektedir. Kişiye dışarıdan bakıldığında diz eklemi dışarı doğru çıkık haldedir ve bacakta parantez şeklinde bir eğrilik vardır.
Parantez bacağın sebepleri nelerdir?
Bacakta, baldır kemiği (tibia) ve uyluk kemiği (femur) diz eklemiyle birbirine bağlanırlar. Bu iki kemikte var olabilecek eğrilikler parantez bacağa neden olmaktadır. Birçok kişide, gelişimsel olarak meydana geldiğinden sebebi tam bilinmemektedir. Çocuklukta diz çevresinde geçirilmiş kırıklar ve erişkin hastalarda diz eklemindeki yıpranmalar da parantez bacak oluşmasına neden olabilmektedir.
Parantez bacak şikayetiyle başvuran hastaların genelinde baldır kemiğinde (tibia) eğrilik vardır. Daha dikkatli muayene ettiğimizde bu hastaların tibia kemiğindeki eğriliğe eşlik eden kemikte dışa doğru dönüklük olduğu görülecektir. Hastanın ayakları tam öne baktığında diz kapakları içe dönmektedir. Hastanın dizleri tam öne bakacak şekilde pozisyon verildiğinde bacakta parantezlik azalmakta fakat ayakları dışa doğru dönmektedir.
Hangi hastalar parantez bacak ameliyatı için başvurmaktadır?
İki grup hasta bize başvurmaktadır. Birinci grup 45 yaş altı kişiler, görüntü olarak bacakların daha düz görülmesini istemektedirler. Bu kişilerin dizlerinde genellikle ağrı yoktur veya dönem dönem ağrı olmaktadır. İkinci grup hasta ise diz ağrısı ile bizlere başvurmaktadır. Bu hastaların yaşları genelde 50 yaş civarındadır ve parantez bacaktan dolayı diz ekleminde yıpranma olduğu için ağrıları başlamıştır.
Parantez bacak şikayetiyle başvuran hastalar hangi süreçten geçmektedir?
Öncelikle hastanın tıbbi öyküsü alınır. Geçirilmiş kırık, metabolik kemik hastalığı olup olmadığı sorgulanır. Hastanın muayenesinde bacaktaki eğriliği nedeninin kaval kemiği veya uyluk kemiğinde olup olamadığına, bacakta dönüklük (rotasyon) olup olmadığına bakılır. Diz ekleminin bağ yapıları ve ağrı yönünden değerlendirilir.
Hastadan görüntüleme olarak bacak boy grafisi istenir. Bu grafi ameliyat öncesi planlama için çok önemlidir. Tüm ameliyat planlaması birebir bu grafiler üzerinden yapılacaktır.
Muayene ve radiolojik görüntüler incelendikten sonra doktorunuz hangi kemiğin hangi teknik ile düzeltilmesi gerektiğini size anlatır.
Parantez bacak ameliyatları hangi yöntem ile düzeltilir?
Grafiler üzerinde yapılan ölçümlerde eğrilik düşük açılarda ise diz altında 5 cm kesi yapılır. Kaval kemiği uygun şekilde kesim yapıldıktan sonra ameliyat öncesi yapılan planlanmaya göre kemiğin açısı uygun şekilde düzeltilir. Kemiğin tespiti cilt altına yerleştirilen plak ile sağlanır.
Kaval kemiğinde yüksek derecelerde eğrilik veya eğriliğe eşlik eden dönüklük (rotasyon) var ise düzeltme ameliyatta hemen yapılmaz. Bu tür hastalarda bilgisayar destekli eksternal fiksatörler kullanılması gereklidir. Ameliyatta kemik uygun yerden kesildikten sonra bacağın dışına fiksatör yerleştirilir. Ameliyat sonrası dönemde bilgisayara girilen veriler sayesinde bacaktaki dönüklük ve eğrilik yavaş yavaş düzeltilir. Böylelikle sinir ve damar yapıları korunmuş olur. Eksternal fiksatörün avantajı ameliyat sonrasında istediğimiz derecede düzeltmeye imkan vermesidir.
Bazı hastalarda eğrilik uyluk (femur) kemiğinden kaynaklanmaktadır. Bu durumda uyluk kemiği uygun yerden kesilir ve kemik içine yerleştirilen çivi ile tespit edilir.
Ameliyat sonrası süreç nedir?
Sadece plak yerleştirilerek yapılan ameliyatlarda hasta bir gün sonra yürüteç yardımıyla bacağına ağrısının izin verdiği oranda yük vererek yürüyebilmektedir. Bu süreç 45 gün sürmektedir. 45 gün sonra çekilen filmlerde kemik kaynaması uygunsa hastanın desteksiz yürümesine izin verilir. Bu süreçte hastanın diz çevresi kaslarının güçlendirilmesi için egzersiz programı verilir.
Bilgisayar destekli akıllı fiksatör ile tedavi edilen hastalar ameliyattan 1 gün sonra yürüteç yardımıyla yürüyebilmektedir. Bu hastalarda düzeltmeye 5 veya 7 gün sonra başlanmaktadır. Düzeltme eğriliğin büyüklüğüne göre 7 gün veya daha fazla sürebilir. Düzeltme tamamlandıktan sonra kemiğin kaynaması beklenir. Eksternal fiksatör tam yük taşıdığı için hastanın üstüne basarak yürümesinde sakınca yoktur. Bu hastalarda kemiğin tamamen kaynaması ve fiksatörün çıkarılması 3-4 ay gibi bir süre almaktadır. Kaynama tamamlandıktan sonra fiksatör çıkarılır.
Parantez bacak ameliyatları estetik amaçlı mı yoksa tıbbi amaçlı mı yapılmaktadır?
Bu şikayetle başvuran kadın hastalarımız daha düzgün bir bacak ile çekinmeden etek giymek istediklerini, erkek hastalar ise şort veya pantolon giydiklerinde daha düz bir bacaklarının olmasını istediklerini belirtmektedirler.
Diz eklemi kireçlenmesinin (artrozun), birçok nedeni vardır. Bunlardan birisi de diz eklemi çevresindeki eğriliklerdir. Bu nedenle bacağın mekanik aksı dizin ortasından geçmediği için dizin iç kısmında yıpranmaya neden olmaktadır. Dizde yıpranma miktarı az olan hastalarda eğrilik düzeltilerek, hastaların diz protezi ameliyatına gitmesi geciktirilebilir.
Parantez bacak düzeltme ameliyatının avantajları nelerdir?
· Daha düzgün bir kemik yapısı, bacak fonksiyonlarında iyileşme sağlar: Düz bir bacakta yük dağılımı normal olacağından kaslar ve bağlar daha düzgün çalışacaktır. Bu sayede kaslar ve bağlarda hasarlanma ihtimali azalacaktır. Kişi daha fonksiyonel bir hayat yaşayacaktır.
· Parantez bacağın düzeltilmesi gelecekte yapılacak büyük cerrahi girişimleri önleyebilir: Parantez bacak hastaları ilerleyen yaşlarda diz protezi ameliyatı geçirebilmektedirler. Diz protezi ameliyatları iyi sonuçlansa da kişinin kendi dizi gibi olamayacaktır.
Parantez bacak deformitelerini ameliyat yapılmadan düzeltecek hiçbir yöntem yoktur. Bu rahatsızlıkta sıkıntı kemikte olduğu için kemiğin cerrahi olarak düzeltilmesi gerekmektedir. Hastalarımız ne kadar estetik açıdan bu ameliyatları olmak isteseler de, yapılacak ameliyat ile diz ekleminin mekaniği düzeltildiği için ileri yaşlarda diz ekleminde oluşacak yıpranmaların önüne geçilecektir. Dolayısıyla bu ameliyat estetik olduğu kadar tıbbi gereklilik için de yapılmaktadır.
